بازار؛ گروه بین‌الملل: به باور کارشناسان اروپا در سال ۲۰۲۵ با بحران گازی روبرو است. با توقف ترانزیت گاز روسیه از طریق اوکراین از اول ژانویه و کاهش قابل توجه ذخایر ذخیره‌سازی در فصل زمستان، نگرانی‌ها در مورد افزایش قیمت‌ها در چند ماه آینده افزایش یافته است. در همین حال، قیمت‌ها به طور موقت کاهش یافته است، که دلیل ان گزارش‌هایی مبنی بر اینکه دولت جدید ایالات متحده در تلاش برای پایان دادن سریع به جنگ در اوکراین است.
با آشکار شدن تغییرات اساسی در سیاست خارجی ایالات متحده و تلاش برای عادی‌سازی روابط با روسیه، گمانه زنی‌های رسانه‌ای در مورد افزایش احتمالی عرضه گاز روسیه به اتحادیه اروپا در حال افزایش است. این امر شامل تمایل ایالات متحده به راه اندازی تنها خط لوله باقی مانده از نورد استریم ۲ می‌شود. علاوه بر این، تلاش‌های لابی‌گری اسلواکی منجر به حمایت فزاینده در اتحادیه اروپا برای شناسایی راهی برای از سرگیری ترانزیت گاز از طریق اوکراین شده است.
به گزارش رویترز، همزمان با افزایش بحران اعتماد به گاز آمریکا که به دلیل تشدید تنش‌های دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا دامن می‌زند، رهبران انرژی اروپا در حال تجدید نظر در مورد ازسرگیری واردات گاز از روسیه هستند
تا کنون، هیچ توافق الزام‌آور انجام نشده است و هرگونه تغییر در سیاست در قبال گاز روسیه - چه در واشنگتن یا بروکسل - هنوز قطعی نیست. چنین تغییراتی با هدف اتحادیه اروپا مبنی بر توقف کامل واردات هیدروکربن‌های روسیه، حمایت مالی از جنگ مسکو و در نهایت، برانگیختن جنجال و تشدید اختلافات در اتحادیه اروپا در تضاد است. علاوه بر این، افزایش عرضه گاز روسیه می‌تواند با کاهش تقاضای اروپا برای گاز از منابع جایگزین، از جمله LNG آمریکا، منافع انرژی دولت دونالد ترامپ را تضعیف کند.
سه سال پس از تلاش اروپا برای جداسازی انرژی از مسکو، برخی از پنجره‌های بسته دوباره شروع به باز شدن کردند. به گزارش رویترز، همزمان با افزایش بحران اعتماد به گاز آمریکا که به دلیل تشدید تنش‌های دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا دامن می‌زند، رهبران انرژی اروپا در حال تجدید نظر در مورد ازسرگیری واردات گاز از روسیه هستند که پس از جنگ اوکراین از این معادله حذف شد. براساس برخی اظهارات، در بزرگترین شرکت‌های انرژی اروپا و کارخانه‌های متکی به گاز به‌عنوان راه نجات متکی، بحث‌هایی درباره نیاز به تنوع دوباره منابع وارداتی در جریان است، حتی اگر یکی از گزینه‌ها گاز کرملین باشد.
معضل گاز ایالات متحده
بین سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳، گاز مایع طبیعی آمریکا (LNG) اروپا را از زمستان سخت پس از کاهش شدید صادرات گاز روسیه نجات داد، اما با بازگشت ترامپ به صحنه ریاست‌جمهوری، این کالای حیاتی به یک ابزار چانه‌زنی ژئوپلیتیکی تبدیل شد. در این زمینه، ماروش شفچوویچ، کمیسر انرژی اروپا، می‌گوید: «ما به گاز مایع بیشتری نیاز داریم، اما تنوع‌بخشی به یک ضرورت فوری تبدیل شده است». گاز آمریکا دیگر به عنوان یک کالای حیاتی تلقی نمی‌شود، زیرا دولت ترامپ صادرات گاز را به کاهش مازاد تجاری اروپا به عنوان بخشی از سیاست «اول آمریکا» مرتبط و در مورد پایداری این منابع تردید ایجاد کرده است.
هرچند کارشناسان نسبت به احتمال محدودیت صادرات به دلایل سیاسی یا در نتیجه افزایش تقاضای داخلی هشدار می‌دهند، اما اروپا تشخیص داده که اتکای بیش از حد به یک شریک خطرات خاص خود را دارد، حتی اگر آن شریک یک متحد استراتژیک باشد.
دوباره گاز روسیه روی میز
در میان این تغییر، اظهاراتی از سوی مقامات ارشد انرژی اروپا منتشر شده است که به احتمال ازسرگیری تدریجی واردات از روسیه از جمله گاز طبیعی مایع اشاره دارد. دیدیه هولو، معاون اجرایی شرکت انرژی فرانسوی Engie، گفت: «اگر در اوکراین صلح برقرار شود، می‌توانیم صادرات سالانه گاز روسیه را بین ۶۰ تا ۷۰ میلیارد متر مکعب از سر بگیریم.» این میزان می‌تواند حدود یک چهارم نیاز گاز اتحادیه اروپا را پوشش دهد، نسبت به دورانی که روسیه ۴۰ درصد تقاضا را تامین می‌کرد.
حتی پاتریک پویانه، مدیر عامل شرکت توتال انرژی، که گاز آمریکا را وارد و گاز روسیه را از نواتک به بازار عرضه می‌کند، درباره «وابستگی یک‌جانبه» ابراز نگرانی کرد و خواستار «تنوع‌گرایی واقع‌بینانه‌تر، حتی اگر روسیه هم باشد».
با وجود جنگ و تحریم ها، روسیه به طور کامل از نقشه انرژی اروپا حذف نشده است. بر اساس داده‌های یورواستات، هنوز هم ۱۸.۸ درصد از واردات گاز به اتحادیه اروپا را تشکیل می‌دهد، در حالی که این رقم برای نروژ ۳۳.۶ درصد و برای ایالات متحده تنها ۱۶.۷ درصد است.
در آلمان این بحران حادتر است. آلمان که زمانی تقریباً به طور کامل به گاز روسیه وابسته بود، اکنون به دلیل افزایش قیمت ها، نوسانات عرضه و تهدید برخی کارخانه ها، فشارهای صنعتی فزاینده‌ای را تجربه می‌کند. در مجتمع صنعتی «لونا» که شرکت‌هایی مانند Dow Chemical و Shell در آن فعالیت می‌کنند، درخواست‌ها برای بازگشت گاز روسیه مطرح شده است. کریستف گانتر، مدیر مجتمع اظهار داشت: «ما در یک بحران شدید قرار داریم و نمی‌توانیم به طور نامحدود منتظر بمانیم.» بر اساس نظرسنجی‌ها، حدود ۴۹ درصد از آلمانی‌ها در شرق آلمان برای از سرگیری گاز روسیه حمایت می‌کنند.
با وجود جنگ و تحریم ها، روسیه به طور کامل از نقشه انرژی اروپا حذف نشده است. بر اساس داده‌های یورواستات، هنوز هم ۱۸.۸ درصد از واردات گاز به اتحادیه اروپا را تشکیل می‌دهد، در حالی که این رقم برای نروژ ۳۳.۶ درصد و برای ایالات متحده تنها ۱۶.۷ درصد است. اما پس از بسته شدن خطوط لوله از طریق اوکراین، انتظار می‌رود سهم روسیه در سال جاری به کمتر از ۱۰ درصد کاهش یابد که می‌تواند معادله عرضه و تقاضا را تغییر دهد و احتمالاً درهای مذاکره را دوباره باز کند.
از قضا، همان شرکت‌هایی که امروز از روسیه تقاضای عرضه مجدد دارند، همان شرکت‌هایی هستند که گازپروم را به دلیل‌عدم اجرای قراردادها در دادگاه‌های اروپایی شکایت می‌کنند. به عنوان مثال، Uniper آلمان و OMV اتریش به ترتیب ۱۴ میلیارد و ۲۳۰ میلیون یورو غرامت دریافت کردند و سایر دعاوی حقوقی نیز مفتوح است.
با این حال، دیدیه هولو از Engie پیشنهاد کرد که مسکو می‌تواند بازپرداخت این بدهی‌ها را با از سرگیری عرضه از طریق اوکراین به عنوان یک حرکت حسن نیت و بازسازی اعتماد آغاز کند. این پیشنهاد با ملاحظات سیاسی شدید به ویژه از سوی اوکراین مواجه شد. ماکسیم تیمچنکو، مدیر عامل شرکت انرژی اوکراین DTEK، ابراز نگرانی کرد که «اروپایی‌ها همان اشتباهی را که قبل از سال ۲۰۲۲ مرتکب شدند که امنیت انرژی خود را به روسیه مرتبط کردند، دوباره تکرار کنند.»
نمی‌توان تأثیر دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده را بر همه رویدادهای کنونی نادیده گرفت. مواضع اخیر او در رابطه با تجارت انرژی و برخورد با متحدان اروپایی به عنوان دشمنان اقتصادی باعث نگرانی گسترده در بروکسل، برلین و پاریس شده است.
نقش ترامپ
نمی‌توان تأثیر دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده را بر همه رویدادهای کنونی نادیده گرفت. مواضع اخیر او در رابطه با تجارت انرژی و برخورد با متحدان اروپایی به عنوان دشمنان اقتصادی باعث نگرانی گسترده در بروکسل، برلین و پاریس شده است. به باور کارشناسان، در دوران ترامپ، گاز آمریکا به یک «سلاح سیاسی پنهان» تبدیل شده و اگر جنگ تجاری تشدید شود یا واشنگتن محدودیت‌های صادراتی را اعمال کند، اروپا می‌تواند خود را در موقعیت شکننده‌تری نسبت به روسیه بیابد. از سوی دیگر، وارن پترسون، رئیس بخش کالا در بانک ING، هشدار می‌دهد که افزایش تقاضای داخلی آمریکا برای گاز به‌ویژه از مراکز داده و کارخانه‌ها، می‌تواند واشنگتن را مجبور به کاهش صادرات بدون توجه به دلایل سیاسی کند.
جایگزین واقعی برای اروپا وجود دارد؟
اروپا بدون جایگزین نیست، اما نباید از شرایط جغرافیایی و پیچیدگی عرضه غافل شد. نروژ، بزرگترین شریک کنونی، در حفظ تولید با چالش‌هایی مواجه است و محموله‌های LNG از قطر و آفریقا نسبت به گاز خط لوله پایداری کمتری دارند. در این شرایط، بازگشت نسبی به گاز روسیه از نظر اقتصادی یک گزینه معقول به نظر می‌رسد، اما مملو از موانع سیاسی بوده که غلبه بر آن در کوتاه مدت دشوار است.
اروپا از منظر سیاست و اقتصاد، خود را در دوراهی حساس پرونده امنیت انرژی می‌بیند. با توجه به نوسانات سیاسی، اتکای کامل به گاز آمریکا دیگر گزینه پایداری نیست و بازگشت به گاز روسیه مستلزم تعادل ظریف بین منافع اقتصادی و ملاحظات ژئوپلیتیکی است. در نهایت، تنوع بخشیدن به منابع انرژی و دستیابی به خودکفایی همچنان یک هدف استراتژیک است که اروپا نمی‌تواند بیش از این به تعویق بیاندازد.
